Abe Bonnema

Abe Bonnema (1926-2001) werd geboren in het Friese Stiens. Hij doorliep de hbs in Leeuwarden en voltooide een studie bouwkunde aan de Technische Hogeschool Delft, waarna hij in 1957 in Leeuwarden een architectenbureau begon.

In 1963 verhuisde dit bureau naar een woonhuis met werkruimte in Hurdegaryp, dat Bonnema voor zichzelf had ontworpen. In de loop van zijn werkzame leven tekende Bonnema met zijn medewerkers een ontzagwekkende hoeveelheid gebouwen, waarvan de meeste zijn te vinden in de Friese hoofdstad.

De ir. Abe Bonnema Stichting, die zijn nalatenschap beheert, heeft onder meer tot doel om de kwaliteit van de architectuur in Nederland te bevorderen. Abe Bonnema leeft voort in de jaarlijkse, naar hem genoemde architectuurprijs.

Abe Bonnema heeft een grote, bijzondere en waardevolle erfenis nagelaten. Zonder Bonnema had Leeuwarden er heel anders uitgezien. Elke Leeuwarder kent het Girokantoor aan de Tesselschadestraat en de Avéro- en Achmea-torens aan de Lange Marktstraat. Maar naar ontwerp van Bonnema zijn in Leeuwarden ook vele duizenden woningen gebouwd en talloze gebouwen voor zorg, onderwijs, bedrijfspanden, winkels en kantoren.

Bekende werken buiten Friesland zijn het kantorencomplex van Nationale Nederlanden in Rotterdam en het hoofdkantoor van de Belastingdienst in Amsterdam-Sloterdijk. Bonnema ontving verschillende architectuurprijzen en zijn ontwerpen werden onder meer tentoongesteld in het Museum of Modern Art in New York. Abe Bonnema leeft voort in de jaarlijkse naar hem genoemde architectuurprijs.

Rechtlijnige, nuchtere doelmatigheid is in Bonnema’s grote en gevarieerde oeuvre een terugkerend motief. Bonnema zag zichzelf als een functionalist en is zo ook vaak door anderen gekenschetst. In de geest van het naoorlogse modernisme dat hem vormde, was voor hem de functie van het gebouw een leidraad bij het maken van een ontwerp. Bonnema hield daarbij de wensen van de gebruiker en de grenzen van het beschikbare budget nauwlettend in het oog. Hij streefde naar een optimaal, zorgvuldig afgewogen resultaat: een gebouw dat zo goed mogelijk deed waarvoor het bedoeld was.

Toch kan het werk van Bonnema onmogelijk in zijn geheel worden bestempeld als louter nuchter functionalisme. Wie goed kijkt, ontdekt grote stilistische variatie en een onmiskenbare gevoeligheid voor architectuurmodes en invloeden uit binnen- en buitenland.

Terwijl in sommige gebouwen invloeden van klassieke modernisten als Le Corbusier en Mies van der Rohe gemakkelijk zijn terug te vinden, vertonen andere ontwerpen verwantschap met bijvoorbeeld brutalisme of structuralisme. En het is niet moeilijk om meer van zulke invloeden en verwantschappen aan te wijzen. Zo bekeken is het werk van Bonnema een rijke en boeiende dwarsdoorsnede langs hoofdstromingen uit de architectuur van de twintigste eeuw.

Toen Bonnema in 2001 overleed, werd duidelijk dat hij naast een grote gebouwde erfenis ook een bijzondere extra verrassing aan Leeuwarden naliet. Hij legateerde achttien miljoen euro aan Leeuwarden, op voorwaarde dat met dit bedrag aan het Zaailand een nieuw gebouw voor het Fries Museum zou worden gerealiseerd en dat Hubert-Jan Henket daarvan de architect zou worden. De gemeente aanvaardde deze nalatenschap en het nieuwe museumgebouw opende in 2013 zijn deuren.

Bonnema ontving verschillende architectuurprijzen en zijn ontwerpen werden onder meer tentoongesteld in het Museum of Modern Art in New York. De ir. Abe Bonnema Stichting, die de nalatenschap van de Friese architect Abe Bonnema beheert, heeft onder meer tot doel om de kwaliteit van de architectuur in Nederland te bevorderen. Abe Bonnema leeft voort in de jaarlijkse, naar hem genoemde architectuurprijs.

In 2018, het jaar waarin Leeuwarden Culturele Hoofdstad was, vormde de tentoonstelling ‘Legacy of an architect’ een onderdeel van de Abe Bonnema Experience, die boven in de Achmeatoren te Leeuwarden gehouden werd.

Tekst: Dave Wendt, Fotografie: Jan Versnel/MAI en Fries Museum

Meer informatie over de ir. Abe Bonnema Stichting