Klaar voor de volgende stap

Tekst: Kirsten Hannema
Foto: Riccardo De Vecchi

Het interview vindt plaats in het paviljoen van buurttuin Zoete Aarde in Zoetermeer, het eerste publieke gebouw dat architecten Jelmer Buurma en Sneha Dugar van het Rotterdamse bureau Buurma Dugar architects ontwierpen. Onder het genot van een kop thee – met uit de tuin geoogste munt – en met uitzicht over de boomgaard, vertellen de architecten over hun ambitie om architectuur te maken die meer dan een mooi eindbeeld oplevert. Het gaat ook over een proces dat bijdraagt aan gemeenschapszin en een duurzame manier van bouwen.

Hoe is jullie samenwerking begonnen?
Sneha Dugar: ‘Ik ben op mijn 26ste vanuit India naar Nederland gekomen om een master aan de TU Delft te volgen.’

Jelmer Buurma: ‘Ik deed ook een master in Delft. Daar hebben we elkaar ontmoet en zijn we in 2017 afgestudeerd bij dezelfde leerstoel, interiors, buildings & cities. Ik ben daarna bij Atelier Kempe Thill aan de slag gegaan.’

SD: ‘Ik werkte eerst voor Geurst en Schulze, een half jaar bij KAAN Architecten en nu bij Studioninedots. Naast onze vaste baan werkten we samen aan kleinschalige woningrenovaties, met de ambitie om een eigen bureau te beginnen. Het buurttuinpaviljoen is ons eerste publieke gebouw.’

JB: ‘Deze plek was ooit een boomgaard en later een schooltuin. Toen de gemeente de grond wilde verkopen aan een projectontwikkelaar, protesteerden bewoners en werd besloten dat zij het beheer zouden overnemen, waarbij de tuin een buurtfunctie moest vervullen. Zo kregen wij in 2019 van het bestuur van Stichting Zoete Aarde – waarin mijn moeder zitting heeft – opdracht om een nieuw tuinpaviljoen te ontwerpen.’

Wilden jullie met dit project je visitekaartje afgeven?
SD: ‘We wilden een gebouw maken dat de idealen van de buurttuin uitdraagt: een sociale plek, waar iedereen kan binnenlopen, zich welkom voelt en mensen hun eigen groenten verbouwen en fruit oogsten.’

JB: ‘We hadden wel het plan om het ontwerp heel precies en mooi uit te werken: een heldere, open structuur, opgetrokken uit biobased materialen als kalkhennep en larikshout.
We vonden het passend om materialen te gebruiken die ook in Nederland geoogst worden.’

SD: ‘Die materialen moesten ook makkelijk te bewerken zijn, omdat we – mede vanwege het beperkte bouwbudget – bouwden met inzet van vrijwilligers.’

JB: ‘We hebben er zelf ook met veel plezier aan meegebouwd. We hadden eerder eigenhandig ons huis in Rotterdam verbouwd en hadden daardoor al de nodige ervaring.’

Sneha, jij hebt vier jaar als architect gewerkt in India. Kon je die ervaring hier gebruiken?
SD: ‘Onbewust neem je wel denkbeelden mee. Zo bouw je in India niet met spouwmuren en zijn open structuren vanwege het warme klimaat gangbaar. Dat hebben we hier ook gedaan.’

JB: ‘Sinds we elkaar kennen, gaan we jaarlijks naar India, daar halen we zeker inspiratie vandaan.’

SD: ‘Denk aan het Indian Institute of Management in Bangalore, een groot universiteitscomplex van architect Balkrishna Doshi, waar de beplanting ‘inbreekt’ in de stenen architectuur. Of het uitbreidbare woningbouwsysteem dat architect Charles Correa ontwikkelde, waarbij bewoners bij veranderende wensen en behoeftes een aanbouw kunnen maken of een verdieping opbouwen. Met passieve klimaatprincipes en een lowtech opzet bouwt Correa met de natuur in plaats van ertegenin. Dat wilden wij ook doen met ons paviljoen, dat overigens niet geklimatiseerd is. Het dakoverstek hebben we gemaakt om de kalkhennepgevels te beschermen tegen weer en wind.’

Hadden jullie de nominatie voor de Abe Bonnema Prijs verwacht?
JB: ‘We waren blij verrast. Het is tof dat de jury de kwaliteiten en ambitie van dit kleinschalige project waardeert.’

SD: ‘Die reikt verder dan het gebouwde eindresultaat; het gaat ook over het proces en hoe je gebruikers daarbij betrekt. Het samen bouwen draagt bij aan een gevoel van eigenaarschap.’

JB: ‘De nominatie is aanleiding om actiever met de ontwikkeling van ons bureau bezig te zijn, om te beginnen moet de website de lucht in.’

SD: ‘We waren tot nog toe gericht op architectuur, en niet op de bedrijfsmatige kant. Dat betekent dat we ook andere dingen moeten doen en regelen.’

JB: ‘Zoals instagramwaardig zijn. Dat is eigenlijk totaal niet ons doel, maar je kan de noodzaak van pr ook niet negeren.’

SD: ‘We hebben net foto’s gemaakt voor op de website. Maar die laten niet het proces zien. Het is zoeken naar hoe je dat verhaal overbrengt.’

Lopen er al nieuwe projecten?
SD: ‘Wij werken momenteel aan een project in India. Het vertrekpunt is een lap bouwgrond, het programma is nog niet bepaald. Waarschijnlijk worden het 10 à 12 woningen rond een hof. Je kunt in India in de hoek van exclusieve architectuur gaan zitten, maar dat is niet onze insteek. Wat ik mooi vind, is het werk van timmermannen, metselaars en metaalbewerkers die het vak van generatie op generatie overdragen. Die traditie dreigt – zoals hier eerder is gebeurd – te verdwijnen. Iedereen wil het Westen nadoen, fabrieksmatig bouwen. Ik denk dat de uitdaging bij duurzaam bouwen juist zit in het stimuleren van het ambacht.’

JB: ‘In een kleinschalig project als dit paviljoen is dat relatief makkelijk. Maar in Nederland wordt de bouw van grote projecten procesmatig steeds ingewikkelder, wat het lastig maakt om een eenvoudig en puur ontwerp te realiseren. Ook doordat biobased bouwen vooralsnog duurder is dan conventionele methoden. De overheid moet daarom een CO2-taks instellen.’

SD: ‘Wij merken dat onze sociaal-maatschappelijke aanpak een positieve uitwerking heeft op de omgeving en gebruikers. Het paviljoen is een prototype, impact maak je op de grote schaal. Wij zijn klaar voor de volgende stap.’

Inzending Paviljoen buurttuin Zoete Aarde